Mataala mataala

Afai o lo'o e feagai ma se vai, eletise, po'o se paipa fa'alavelave fa'afuase'i po'o se fa'afitauli tautua vala'au le matou telefoni 24-itula i le 3-1-1 po'o le (415) 701-2311 mai fafo SF pe saini i le sf311.org. Aoao atili pe toe iloilo mataala auaunaga malosi.

Fa'amamafa o le masina o Talafa'asolopito o Tamaitai: O se Talanoaga ma Bessie Tam

Fa'amamafa o le masina o Talafa'asolopito o Tamaitai: O se Talanoaga ma Bessie Tam
  • Vince Mazzaferro

Mo Bessie Tam, Polokalama Fa'atonu mo le San Francisco Public Utilities Commission (SFPUC) Wastewater Capital Improvement Program, o le a'oa'oina o se sailiga i le olaga atoa. Faitau fa'atasi mo se fa'atalanoaga fa'afiafia lea na te toe iloilo ai lana malaga fa'apolofesa, fa'amatala vaega e sili ona lu'itau o lana galuega, fa'asoa lana va'aiga mo le lumana'i o atina'e vai leaga, ma pa'i atu i auala sili e mafai ai e tama'ita'i (ma so'o se tasi, moni lava) ona amata. ma olaola i se galuega fa'ainisinia. 

Mai le Amataga - Mauaina o le poto masani ma le amataina o se galuega i le Inisinia Alamanuia

O le a le mea na muamua fa'aosofia ai lou fiafia ile inisinia?

E malie lava, ou te le iloa le uiga o le “inisinia” mo se taimi umi. A o ou tuputupu ae, sa ou fiafia i le faasaienisi ma le numera. O se vaega o lena mea o le faafetai ia Charles Hubert, o se faiaoga lelei o le AP Physics mai la'u aoga maualuga, ma o Mr. Hubert na fautua mai ou te manatu o le inisinia o la'u kolisi maualuga.

Na ia faamatalaina nisi o ituaiga eseese o inisinia, ma i le faagasologa o le aveesea o ituaiga e sili ona ou fiafia i ai, na ou filifilia ai le Civil and Environmental Engineering. O lena talanoaga ma lo'u faiaoga i le aoga maualuga o le mea lea na muai faaosofia ai lo'u fiafia i le inisinia.

Pesi Tam

Fa'amatala lau malaga fa'apolofesa ina ia e o'o i le mea o lo'o e iai nei, o le Fa'atonu Polokalama Laumua mo le Polokalama Fa'aleleia o Tupe Fa'aletupe a le SFPUC.

Ou te matua mitamita lava i lo'u “tagata tupua” ma sa ou auai i tulaga ma le Aai ma le Itumalo o San Francisco – amata i se galuega faainisinia ma ua avea nei ma Faatonu o Polokalama. Ae e le gata o aʻu o se tagata faigaluega a le Aai ma o se tagata ua leva ona nofomau i San Francisco - o aʻu foi o se tagata totogi fua!  

O le mea na alualu i luma laʻu atinaʻe o le galue i le Aai ma le Itumalo o San Francisco i le Malaevaalele Faavaomalo a San Francisco (SFO), amata mai i loʻu tausaga lona lua i le kolisi. Na mafai ona ou vaʻai pe faʻapefea ona galue mea i totonu o le ofisa o le ofisa ma 'au ma matagaluega eseese. Na ou faia ni uo se tele, talisapaia le au faufautua ma uo, ma sa matua fiafia lava i lo'u aafiaga faataitai. 

A o ou i ai i le kolisi, sa ou auai foi i le Sosaiete a Tamaitai Inisinia, lea na ofoina atu avanoa tau galuega ma inisinia faapolofesa. Sa mafai ona ou fa'aataina le tele o inisinia i le ofisa o le MWH i Walnut Creek, CA, lea na ou maua ai se vaaiga sili atu i le itu tumaoti o le alamanuia. O nei aafiaga eseese na faʻamalosia ai loʻu naunau e tulituliloa se matata i le inisinia. 

Ina ua uma ona faauu ma le BS i le Civil and Environmental Engineering, na ou maua laʻu galuega muamua i Dames ma Moore, o se kamupani faufautua inisinia i San Francisco. I faaiʻuga o vaiaso, sa matuā faatumulia ofisa e pei o le vaiaso, ma sa matuā mamafa le galuega. E ui sa faigata i nisi o taimi, o le galulue faatasi ma tagata tomai faapitoa o tomai faapitoa i tulaga faaitulagi po o le atunuu, sa matua aoga mo loʻu tuputupu aʻe o galuega. A o ou i ai i Dames & Moore, sa vave ona ou alualu i luma mai se inisinia aufaigaluega i se matafaioi pule o galuega faatino. Ona maʻi faanoanoa ai lea o loʻu tina, ma na ou iloa ai e tatau ona suia le paleni o loʻu olaga faigaluega ...

Na ou manatua loʻu fiafia i loʻu taimi muamua ma le Aai, ma sa ou manuia i le toe faʻafaigaluegaina i le SFO o se Junior Engineer. Ina ua tupu le 9/11, sa tatau i galuega a le SFO ona faʻaitiitia tupe faʻaalu, ma na ou siitia atu i le SFPUC. Faatasi ai ma le SFPUC, na amata ai ona ou galue o se Inisinia Lagolago, sosoo ai ma le Pule Lagolago o Poloketi ae leʻi avea ma Project Manager ma le Watershed Roads, Fences & Bridges Program i totonu o le Water Enterprise. O se fiafiaga tele lena, o le i ai i fafo ma galulue faatasi ma le au tausi vai i le Peninsula ma Sunol.  

Ona sosoo ai lea ma se afa e 100 tausaga na taia ai San Francisco ma mafua ai lologa i uta i le tele o pitonuʻu i le Aai i le 2004, ma toe faʻafoʻi e le SFPUC le taulaiga ma amataina se $150M Wastewater Capital Program. E oo atu i le 2005, na siitia au i le Project Manager 2 i lenei polokalame fou ma vaaia le silia ma le $70M o galuega faatino. I le aluga o taimi, sa ou galue i luga ma avea ma Sui Pule Sinia o le Poloketi mo le vaega o le vai otaota/aoina, vaavaaia isi pule o galuega e to'avalu na latou fa'atautaia fa'atasi le sili atu i le $2B o galuega tetele o le suavai leaga.
 
Ia Iuni 2023, na amata ai la'u matafaioi i le taimi nei o le Polokalama Fa'atonu mo le Wastewater Capital Improvements Programs, lea na fa'amaonia talu ai nei e le SFPUC Commission mo le ~$6B i tupe fa'aleleia i le isi sefulu tausaga. O se tauia le alu atu mai le Pule Sinia Poloketi i le Polokalama Fa'atonu, ma ua ou matua fiafia lava i le malaga i le taimi nei. I la’u galuega atoa i le SFPUC, o le vaaia o le toatele o taitai malolosi ma la latou taitaiga i le tele o tausaga ua fesoasoani ma musuia. Na faaosofia ai aʻu e manaʻo e ausia le tulaga tutusa o galuega ma musumusuga i laʻu lava matata. 

Na i ai ni tagata po'o se tagata nofofua muamua i lau galuega na faia se aafiaga taua i lau atina'e fa'apolofesa?

Ou te manatu o a'u lava ua laki i le i ai o ni faataitaiga lelei i la'u galuega atoa. E faigata tele ona filifili na o le tasi! I le SFPUC lava ia, o tagata e pei o Karen Kubick, Manfred Wong, ma Johanna Wong sa avea ma supavaisa ma fa'ata'ita'iga mo a'u. 

Afai e tatau ona ou filifilia na o le tasi, o le tagata na faia se aafiaga taua i le amataga o laʻu galuega o Mr. Melvin Leong (Mel), le Sui Faatonu mo Faʻatonu Faʻatonu Vaega o Faʻatonu i le SFO, o le na faʻafaigaluegaina aʻu o se tamaititi aʻoga i le SFO. Ia te aʻu, o ia o le taʻitaʻi sili ona taua, o le sa i ai uma le agavaʻa ma le mafanafana, ma fesoʻotaʻi atu i tagata faigaluega i vaega uma o le faʻalapotopotoga.  

E oo lava i le avea ai ma se tagata aʻoga, na faʻamalieina aʻu e Mel ou te savali atu i lona ofisa ma talanoa ia te ia e uiga i laʻu galuega ma luitau (ioe, luitau o se tamaititi aʻoga!! LOL). O o'u faiaoga, o e sa faigaluega foi mo Mel, e masani ona fai mai ia te au ou te le malamalama i le tulaga ese o Mel i le avea ai ma o matou pule. Sa sa'o - Ou te le'i talisapaia atoatoa lona sitaili, uiga galue ma lona aafiaga i lena taimi. O lenei, ua ou iloaina le tulaga auro na ia faaalia manino mai.  

Fa'alauiloa le Polokalama Fa'alelei Fa'alelei (SSIP) - O se Tupe Fa'afaigaluega i le A'ai A'oga i le Lumana'i o Suavai Lafoa'i a San Francisco

Na fa'apei le avea ma vaega o le uluai atina'e ma le fa'alauiloaina o le SSIP?

O le uluai atinae ma le faalauiloaina o le Sewer System Improvement Program (SSIP) sa matua fiafia lava! O tagata uma i totonu ma fafo o le lala sooupu na mananao e avea ma vaega o le SSIP. O le agaga e uiga i le fatuina o se mea e sili atu nai lo i tatou, o le a avea i tatou ma se aiga, ma o nei manatu na faʻamalosia e oʻu taʻitaʻi ma au tupulaga lea na sili atu ai le fiafia ma le tauia.

O le a sou manatu pe aisea e taua ai i tagata le mafaufau i le taua o le tatou alavai?

Ou te tausua ma tamaiti aʻoga aʻoʻoga e faʻapea afai e popole inisinia i Apple pe faʻafefea ona faʻaumatia otaota, e leai sa matou iPhone i aso nei. O le alavai i San Francisco, e pei lava o isi nofoaga i le lalolagi, o le faavae lea o le sosaiete faaonaponei. O le fa'aogaina lelei o le suavai ose auaunaga taua e fa'asa'oloto ai le taimi ma le malosi o tagata e fai ai isi mea, ma ola ai ma olaola.    

E taua foi le manatua o le galue e puipuia ma faaleleia le alavai e mautinoa ai le soifua maloloina ma le saogalemu o tagata lautele. E puipuia ai le lelei o le suavai mo le siosiomaga ma e fa'avae i le auala tatou te ola ai i aso nei.

Bessie Tam o lo'o saunoa i le 2nd Annual Women in Construction Expo, Empowering Women to Build our Future.
Bessie Tam o lo'o saunoa i le 2nd Annual Women in Construction Expo, Empowering Women to Build our Future.

O le a lau va'aiga mo le lumana'i o atina'e vai leaga a San Francisco?

O la'u va'aiga e mo San Franciscans ma isi i le atunu'u atoa ia talisapaia le matou fa'aogaina o otaota vale - pe fa'afefea ona matou togafitia uma otaota ma vai afā i totonu o la matou masini. O le tu'ufa'atasi o sewer system e tu'u mai ai tulaga lelei ma lu'itau - va'ai i le matou Sewer System ma Afa. I la'u talanoaga ma San Franciscans, e le'i i ai se fa'afitauli ia te a'u e fa'amatala atu i tagata nofomau ma pisinisi e uiga i le taua o a tatou galuega tau suavai leaga. Ae ui i lea, o le "sewer system" e ese le faagaoioiga mai se "sewer system" o loʻo maua i le tele o isi vaega o le atunuʻu, ma e tatau ona tatou faia se galuega sili atu e faʻamatalaina pe faʻapefea ona avea nei eseesega ma luʻitau tulaga ese i San Francisco.  

A o'o ina faigata le aga'i atu, ia fai se fuafuaga!

E mafai ona e faʻamaonia se galuega faʻapitoa poʻo se mea na ausia i lau matata e te faʻamaualuga ai? Na faapefea ona fesoasoani lenei mea i lou tuputupu aʻe o se inisinia?

O mea uma na ou aʻoaʻoina, na ou aʻoaʻoina mai le "North Shore to Channel Force Main Project". O lenei poloketi na aofia ai le fausiaina o se malosiaga fou (paipa paipa) mai le Embarcadero i luga o le Maketi Street ma Mission Street ma faaiu i luma o le Rincon Center i le taulaga. O le poloketi muamua lea talu mai le 1980's na aofia ai le fausiaina o se paipa fou i le taulaga o San Francisco. 

E ala i lenei poloketi sa ou aoaoina ai le tele o mea. Ina ia fausia lenei poloketi, matou faʻamaopoopoina ma sili atu ma le 10 faʻaoga tumaoti, SFMTA, pisinisi, le Federal Reserve, sui filifilia i le lotoifale, ma isi mea! O le vaega o le poloketi, la matou konekarate, ma isi lala sooupu a le Aai sa matua'i galue malosi i luga ma lalo uma. E tasi lava le matou sini – ia fausia lenei laina taua tele e momoli atu ai lapisi tu'ufa'atasi mo le itu i matu sasa'e o San Francisco i le fale gaosi otaota i le itu i sautesasae o le Aai, puipuia le soifua maloloina lautele ma le lelei o le vai o le Fagaloa.  

E ala i lenei poloketi, na ou iloa ai e mafai e matagaluega a le Aai, tagata nofoia, pisinisi, atinaʻe, ma faipule ona ausia soʻo se mea pe a tatou galulue faʻatasi ma se faʻamoemoega manino ma se sini.


O le a sau fautuaga mo tamaitai talavou o loʻo tulimataʻia galuega i inisinia i aso nei?

Muamua, ou te fai atu, ou te faʻamalosia tagata uma e mafaufau i se matata i le inisinia. Ia te aʻu, o inisinia o faʻafitauli faʻafitauli o loʻo faʻaogaina tekinolosi ma saienisi e foia ai faʻafitauli. Ou te manatu o le a le mea e avea ai se inisinia lelei o ni tagata fia iloa ma tatala mafaufau ma le fiafia i le foia o faafitauli, ma o lena mafaufau o le a fesoasoani i soo se tasi i la latou galuega inisinia.

Na ou aʻoaʻoina i laʻu matata e tāua tele fesootaʻiga lelei. Ole tele ole fofo ole a mana'omia le galulue fa'atasi ma isi 'au ma tagata, ma le tele o poloketi o se taumafaiga fa'avae. O le a ou taʻu atu i talavou faʻapolofesa e fiafia i le tulituliloaina o se matata i le inisinia e faʻatauaina lelei le galulue faʻatasi ma fesoʻotaʻiga faʻaopoopo i le itu faʻapitoa o latou suʻesuʻega. O se tasi lena o mafuaaga ou te fiafia tele ai i inisinia - e iai lava se faafitauli e foia. E iai lava le sini masani e mafai ona e galulue fa'atasi.

O a ni tulaga lelei po'o ni fa'aleleia atili ua e va'aia suiga i le fa'ainisinia o le laufanua mo tama'ita'i i le tele o tausaga? E fa'afefea ona fa'alauiloa atili e le alamanuia le DEI, le tu'ufa'atasiga lea na tatou talanoa ai muamua, aemaise lava mo tama'ita'i?

E mafai ona ou fai atu ma le mautinoa ou te vaai i le toatele o tamaitai i inisinia, pulega o galuega faatino, ma tulaga ta'ita'i iinei i le SFPUC. O se suiga tele lena ua ou matauina i le silia ma le 20 tausaga o lo'u galue i le alamanuia. O San Francisco e matua alualu i luma i le uiga matou te faʻamalosia le auai mai tagata uma. E tele a matou pa puipui i tulaga o aʻoaʻoga, eseesega, ma saunia se siosiomaga faʻapitoa mo le aufaigaluega e galulue ai.

Ina ua ou vaai i tamaitai i matafaioi faaletaitai, sa matua faamalosiau lava ia te au i taimi uma. O nisi taimi na o le vaai atu i se tasi i se tulaga faaletaitai, e mafai ai e se tasi ona mafaufau e i ai se aso e mafai foi ona ou i ai iina. Ou te manatu e afua mai i avanoa faufautua. Faʻaalu taimi ma se tamaititi aʻoga, faʻaali atu ia i latou le itu faʻapitoa o galuega, aʻo faʻamatalaina foi le taua o le galulue faʻatasi e taua tele.